Οι μετανάστες αποτελούν ίσως το πιο πολυσυζητημένο θέμα στη σύγχρονη ελληνική κοινωνία, σε μια συγκυρία κατά την οποία η οικονομική κρίση έχει λειτουργήσει καταλυτικά για τη διάχυση της ανασφάλειας στον γηγενή πληθυσμό. Το ελληνικό κράτος δεν ήταν προετοιμασμένο να δεχτεί τόσο μεγάλο αριθμό μεταναστών σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα. Επέδειξε διστακτικότητα και αμφιθυμία στην προώθηση του απαραίτητου θεσμικού πλαισίου για τη νομιμοποίηση και την ένταξή τους στη ελληνική κοινωνία. Αυτός ο αρχικός αιφνιδιασμός ουδέποτε ξεπεράστηκε πλήρως.

Στην Ελλάδα, όπως και στον υπόλοιπο ευρωπαϊκό Νότο, οι μετανάστες που στην πλειονότητά τους εισήλθαν στη χώρα με μη νόμιμο τρόπο έχουν τροφοδοτήσει την άτυπη αγορά εργασίας. Ακόμη και όταν καταφέρουν να γίνουν νόμιμοι, οι διαθέσιμες γι’ αυτούς θέσεις εργασίας προϋποθέτουν χαμηλή εξειδίκευση, ενώ συνεπάγονται χαμηλές αμοιβές, σημαντικό μόχθο και περιορισμένες ευκαιρίες για τη βελτίωση της κοινωνικής και επαγγελματικής τους κατάστασης.

Παρότι το μεταναστευτικό φαινόμενο προσεγγίζεται συνήθως σε εθνικό επίπεδο, το τοπικό επίπεδο θεωρείται το πλέον κατάλληλο για να μελετηθεί η συνάρθρωση των οικονομικών, κοινωνικών, πολιτικών και πολιτισμικών διαστάσεών του. Ο συλλογικός αυτός τόμος στοχεύει στην κατανόηση του ζητήματος μέσα από την ανάλυση του γενικότερου οικονομικού και θεσμικού πλαισίου της ένταξης των μεταναστών στην αγορά εργασίας (στα τέσσερα κείμενα του πρώτου μέρους), καθώς και από τις επιμέρους αναλύσεις εμπειρικών ερευνών (στα πέντε κείμενα του δεύτερου μέρους), στις οποίες αποτυπώνονται οι τοπικές διαστάσεις της απασχόλησης και κινητικότητας των μεταναστών σε διαφορετικές περιοχές της χώρας.

Τα κείμενα του τόμου στηρίζονται σε εισηγήσεις που έγιναν σε ημερίδα διοργανωμένη από το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών (Αθήνα, 31 Οκτωβρίου 2008), όπου παρουσιάστηκαν τα αποτελέσματα του ερευνητικού προγράμματος "Το ανθρώπινο δυναμικό και ο σχεδιασμός της ανάπτυξης στις δύο πλευρές του Ιονίου Πελάγους" (Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, 2006-2008), καθώς και ευρήματα άλλων συναφών ερευνών. Η ημερίδα ολοκληρώθηκε με στρογγυλό τραπέζι στο οποίο συμμετείχαν εκπρόσωποι κομμάτων του ελληνικού κοινοβουλίου. Η συζήτηση αυτή, γύρω από τις πολιτικές διαστάσεις του μεταναστευτικού φαινομένου την εποχή ακριβώς που ξεσπούσε η κρίση, παρατίθεται σε παράρτημα στο τέλος του τόμου.